Doen we het om dat het hoort (en het een gewoonte is) of omdat het helpt (nu & straks)?

Ik lees momenteel het boek van Wouter Hart 'Anders vasthouden'. Centraal in het boek staat de vraag hoe je van een cultuur van volgzaamheid komt naar een cultuur van verantwoordelijkheid. Het gevaar is namelijk, zo schrijft hij, dat we gevangen raken in wetten, regels, afspraken, werkwijzen, processen en kwaliteitssystemen zoals die zijn ingericht (=het spel) en dat we het uitvoeren van dat spel als de bedoeling gaan zien. Die wetten, regels, afspraken etc. zijn ooit bedacht, die dienden ooit een bedoeling. Maar die bedoeling raakt steeds verder uit zicht als we ons (enkel) richten op de wetten, regels, procedures etc.

Volgens Hart gaat het dan mis. Als we het spel als de bedoeling gaan zien worden we een heel klein beetje in slaap gesust. We hoeven niet meer zelf na te denken. We worden uitvoerders van wat anderen hebben bedacht. We raken zo de grotere opgave (waarom doen we dit ook al weer, voor wie, om welke reden?) uit beeld.

Dat geldt evengoed voor toezichthoudende organisaties. Om Ronnie van Diemen, inspecteur-generaal voor de Gezondheidszorg te citeren (p. 82): "Toezicht zal ook gaan veranderen. Het gaat dan niet meer om het verder bouwen aan kwaliteitssystemen met normen en indicatoren. In de volgende fase gaat het veel meer om de vraag wat kwaliteit van zorg in essentie is, en hoe zij bijdraagt aan kwaliteit van leven." Niet langer als toezichthouder grip willen houden vanuit verantwoording door cijfers/protocollen etc., maar door te kijken hoe organisaties hun oplossend vermogen organiseren.

En dat is nog niet zo makkelijk. Niet alleen omdat sturen vanuit verantwoordelijkheid eng is. Vanuit controle heb je immers meer zekerheid dan vanuit verantwoordelijkheid. Er kan dan meer mis gaan. Maar ook omdat toezichthouders zelf vast zitten in een spel waarin er van hen verlangt wordt te sturen vanuit controle. (De reflex om nog meer toezichthouders is er een mooi voorbeeld van).

Op zoek dus naar een ander houvast. Waarbij de leidende vraag moet zijn: doen we het om het helpt, nu en straks? In plaats van doen we het omdat het zo hoort en we het nu eenmaal zo doen?

Ik wens je weer een fijne week.

#systeemdenken #zicht op een #grotergeheel #debedoeling #andersvasthouden #toezicht #nieuwemanierenvandenken #nieuwemanierenvandoen