Hij kwam een tijdje geleden voorbij hier op Linkedin - een van de systeemwijsheden van Peter Senge:

𝐀𝐥𝐬 𝐣𝐞 𝐞𝐞𝐧 𝐨𝐥𝐢𝐟𝐚𝐧𝐭 𝐢𝐧 𝐭𝐰𝐞𝐞ë𝐧 𝐬𝐧𝐢𝐣𝐝𝐭, 𝐤𝐫𝐢𝐣𝐠 𝐣𝐞 𝐧𝐢𝐞𝐭 𝐭𝐰𝐞𝐞 𝐤𝐥𝐞𝐢𝐧𝐞 𝐨𝐥𝐢𝐟𝐚𝐧𝐭𝐣𝐞𝐬.
𝐇𝐞𝐭 𝐰𝐨𝐫𝐝𝐭 𝐞𝐞𝐫𝐝𝐞𝐫 𝐞𝐞𝐧 𝐛𝐥𝐨𝐞𝐝𝐞𝐫𝐢𝐠 𝐠𝐞𝐡𝐞𝐞𝐥.

Hoe logisch we deze metafoor van een olifant ook vinden, als het om complexe problemen gaat hebben we als mens, en dus ook als toezichthouder, de neiging om het probleem in stukken te willen opdelen. Dan wordt het (deel)probleem hanteerbaar, overzichtelijk, het past weer binnen de professionele kaders van je organisatie en zo krijg je ook weer handelingsperspectief. Dat klinkt allemaal heel fijn, zeker in een wereld waar het gaat om het laten zien van behaalde resultaten. Maar het brengt je waarschijnlijk eerder verder weg van een échte oplossing dan dichterbij. Waarom? Omdat je simpel weg niet ziet hoe die interventies die fantastisch goed werken voor je deelprobleem doorwerken in al die andere deelproblemen en voor allerlei ongewenste neveneffecten zorgen.

Ik hoor je al vragen: Viv, wat dan wel? Aan het begin van dit jaar startte ik met een training waarin ik verschillende medewerkers van de NZa train in het maken van verschilende systeemanalyses. Eén van die methodes is het maken van een causaal diagram. Daarin ga je op zoek naar hoe een veelheid aan factoren van invloed zijn op elkaar en wat de patronen (feedbackloops) zijn die onderliggend zijn aan het probleem. Het levert vaak complexe plaatjes op met veel factoren en in- en uitgaande pijlen.

Zo ook vandaag. Twee deelnemers aan de training maakten samen met twee van hun collega's een causaal diagram (een begin). Al gauw kwamen er een hoop oorzaken op het whiteboard. En terwijl ze de verschillende oorzaken onderzochtten kwamen ze tot het inzicht dat er nog veel meer speelde. Factoren waar ze eerst niet aan hadden gedacht of die onbewust in hun hoofd zaten. En waar verschillende onderwerpen van invloed zijn op elkaar.

Het nut daarvan? Hopelijk - als we iets verder zijn - gaan ze meer oplossingsrichtingen zien dan die ene waar ze nu aan denken (meer regie). En kunnen ze zo ook ook een hoop onbedoelde neveneffecten voorkomen. Of, zoals Eric Berlow het mooi verwoorden in een tedx presentatie over complexiteit en causale diagrammen:

"𝘐 𝘥𝘰𝘯'𝘵 𝘸𝘢𝘯𝘵 𝘺𝘰𝘶 𝘵𝘰 𝘣𝘦 𝘢𝘧𝘳𝘢𝘪𝘥, 𝘐 𝘸𝘢𝘯𝘵 𝘺𝘰𝘶 𝘵𝘰 𝘣𝘦 𝘦𝘹𝘤𝘪𝘵𝘦𝘥, 𝘐 𝘸𝘢𝘯𝘵 𝘺𝘰𝘶 𝘵𝘰 𝘣𝘦 𝘳𝘦𝘭𝘪𝘦𝘷𝘦𝘥. 𝘉𝘦𝘤𝘢𝘶𝘴𝘦 𝘴𝘪𝘮𝘱𝘭𝘦 𝘢𝘯𝘴𝘸𝘦𝘳𝘴 𝘮𝘢𝘺 𝘦𝘮𝘦𝘳𝘨𝘦. 𝘞𝘦'𝘳𝘦 𝘥𝘪𝘴𝘤𝘰𝘷𝘦𝘳𝘪𝘯𝘨 𝘪𝘯 𝘯𝘢𝘵𝘶𝘳𝘦 𝘵𝘩𝘢𝘵 𝘴𝘪𝘮𝘱𝘭𝘪𝘤𝘪𝘵𝘺 𝘰𝘧𝘵𝘦𝘯 𝘭𝘪𝘦𝘴 𝘰𝘯 𝘵𝘩𝘦 𝘰𝘵𝘩𝘦𝘳 𝘴𝘪𝘥𝘦 𝘰𝘧 𝘤𝘰𝘮𝘱𝘭𝘦𝘹𝘪𝘵𝘺. 𝘚𝘰 𝘧𝘰𝘳 𝘢𝘯𝘺 𝘱𝘳𝘰𝘣𝘭𝘦𝘮, 𝘵𝘩𝘦 𝘮𝘰𝘳𝘦 𝘺𝘰𝘶 𝘤𝘢𝘯 𝘻𝘰𝘰𝘮 𝘰𝘶𝘵 𝘢𝘯𝘥 𝘦𝘮𝘣𝘳𝘢𝘤𝘦 𝘤𝘰𝘮𝘱𝘭𝘦𝘹𝘪𝘵𝘺, 𝘵𝘩𝘦 𝘣𝘦𝘵𝘵𝘦𝘳 𝘤𝘩𝘢𝘯𝘤𝘦 𝘺𝘰𝘶 𝘩𝘢𝘷𝘦 𝘰𝘯 𝘻𝘰𝘰𝘮𝘪𝘯𝘨 𝘪𝘯 𝘰𝘯 𝘵𝘩𝘦 𝘴𝘪𝘮𝘱𝘭𝘦 𝘥𝘦𝘵𝘢𝘪𝘭𝘴 𝘵𝘩𝘢𝘵 𝘮𝘢𝘵𝘵𝘦𝘳 𝘮𝘰𝘴𝘵. "