Terwijl mijn hoofd overloopt van een week colleges blijft deze systeemvraag maar door mijn hoofd spoken:

𝐀𝐚𝐧 𝐝𝐞 𝐡𝐚𝐧𝐝 𝐯𝐚𝐧 𝐰𝐞𝐥𝐤𝐞 𝐜𝐫𝐢𝐭𝐞𝐫𝐢𝐚 𝐰𝐞𝐞𝐭 𝐣𝐞 𝐧𝐮 é𝐜𝐡𝐭 𝐨𝐟 𝐞𝐞𝐧 𝐬𝐲𝐬𝐭𝐞𝐞𝐦 𝐠𝐨𝐞𝐝 𝐟𝐮𝐧𝐜𝐭𝐢𝐨𝐧𝐞𝐞𝐫𝐭?

Eerder schreef ik al dat het me opvalt hoe toezichthouders (en zij vast niet alleen) vooral heel goed zijn in 𝒓𝒆𝒈𝒆𝒍𝒆𝒏. Acties bedenken om om te gaan met complexiteit of bijv. nieuwe issues die zich aandienen. Zonder zich de vraag te stellen of je een systeem ook zo kan inregelen dat bepaalde issues zich überhaupt niet voordoen (𝒅𝒆𝒎𝒑𝒆𝒏). Ik schreef toen ook al dat ik me afvraag of waar toezichthouders op sturen wel de meeste effectieve "KPI's" zijn. Daarover gaat deze.

Vanuit de harde systeembenadering ben je op zoek naar hoe je een systeem in balans kunt houden. Dat doe je door "essentiële variabelen" te benoemen. Ook wel criteria aan de hand waarvan je toestanden van het systeem meet. Denk bijvoorbeeld aan de thermostaat. Die meet de 𝒕𝒆𝒎𝒑𝒆𝒓𝒂𝒕𝒖𝒖𝒓 (vaak per 0,1 graad) en stelt zo vast of de verwarming aan moet of juist de airco.
Toezicht doet vaak niet anders. Het steekt een peilstok in een organisatie (of sector), bepaalt of het binnen, boven of onder een bepaalde norm valt, en of er vervolgens actie ondernomen moet worden.

So far so good. Maar waar stuur je nou op? Aan de hand van welke criteria stel je nou vast of het goed gaat? Laat ik voorop stellen dat ik denk dat het als toezichthouder nog niet zo makkelijk is. Dat laat Sparrow ook goed in zijn werk (waaronder The Regulatory Craft) zien. Maar hij wordt ook soms zo pijnlijk zichtbaar in de praktijk. Reflexen die in organisaties ontstaan door vragen vanuit toezicht, waarbij je jezelf de vraag kan stellen of dat nou de bedoeling is.

Een tijdje geleden sprak ik kennis van me die als bestuurder werkt in het onderwijs. Ze krijgen binnenkort een bezoek van de Onderwijsinspectie. Ik ken de onderwijswereld niet zo goed, dus wat hier volgt is een interpretatie van haar verhaal door mij. Wat ik niet wist is dat er heel veel regels en bepalingen zijn die beschrijven wat er moet zijn om kwalitatief goed onderwijs te leveren. Maar in de voorbereiding (en dus waarschijnlijk ook het gesprek met de Onderwijsinspectie) gaat het vooral over de cito-scores en hoeveel leerlingen uitkomen op een mavo, havo of vwo-advies. Dat lijkt me nogal een enge opvatting over kwalitatief goed onderwijs. Maar nog sterker wordt het gesprek dermate gericht op die cito-scores, dat andere onderwerpen (die mogelijk bijdragen aan die cito-scores) niet meer besproken worden. En waarbij ik me afvraag of je dat wel moet willen als toezichthouder?

Ik weet het n=1. Maar de neiging van toezicht om vooral te kijken naar wat (eenvoudig) te meten valt lijkt mij niet wenselijk. Daarmee gaat én een hoop verloren, én ontstaan er mogelijk reflexen die juist ondermijnen wat je wilt bereiken.

Benieuwd hoe je hierover denkt.

#systeemdenken #complexiteit #sturen