op expeditie

We sluiten de team-sessie af. Ik bel mijn opdrachtgever naderhand om aan haar te vragen hoe zij het vond gaan en hoe ze terugkijkt op de verschillende sessies.

‘Nou, merkte je niet dat er gisteren wat gedoe ontstond?’

Terwijl ik naar haar luister vraag ik me af; ‘Wat is gedoe? En is het erg als er wat wrijving of frustratie ontstaat?’ Ik denk terug aan het moment waar zij aan refereert. Dit team is al een langere tijd bezig zicht te krijgen op een nieuw toezichtterrein. Er spelen veel vragen tegelijkertijd. Hoe de maatschappij er over 10-20 jaar uit moet gaan zien, wie wat dan precies doet, hoe dat georganiseerd moet worden, en welke (aanjagende) rol zij als toezichthouder daarin hebben. Het zijn nogal wat vragen waar je niet meteen een antwoord op hebt. Waar iedereen zo zijn eigen kijk op heeft - ook intern. En waar niet iedereen dezelfde ambitie deelt. Zo bestaan er ook intern vragen (en misschien wel twijfels) of het wel zo nodig is. In die ‘sessie van gisteren’ ontstond er frustratie. In plaats van ergens inhoudelijk concreet mee aan de slag te kunnen gaan, moeten ze eerst (wéér) een stapje terugdoen.

'Nee,' zeg ik. 'Maar misschien komt dat ook omdat ik anders naar dit proces kijk.'

'Ik merk het zelf ook. Normaal vind ik het niet zo erg dat we niet precies weten hoe het gaat, als er maar een inhoudelijk resultaat is waar we naar toe werken - hoe vaag ook. Maar juist dat ontbreekt nu.'

Misschien is dit wel het moeilijkste als mens. Zonder een duidelijk eindpunt om naar toe te werken met een vraagstuk aan de slag gaan. En ondertussen erop vertrouwen dat je ergens op uit komt - wat dat ook mag zijn - zolang je er voor zorgt dat je de juiste randvoorwaarden creëert. In mijn rol als procesbegeleider heb ik er niet zo’n last van dat het inhoudelijke resultaat niet vast staat. Mijn taak is om er voor te zorgen dat we het proces goed doorlopen, iedereen aangehaakt blijft en we door blijven gaan. Maar dat is voor deze toezichthouders een ander verhaal.

'Vertrouw op het proces,' hoor ik mezelf zeggen. 'Wat nou als we de processtappen die jullie moeten zetten visueel maken? Dan krijg je wellicht meer houvast en een gerichter doel waar je naar toe werkt, ook al staat de inhoud dan nog niet vast?'

'Ja, dat is een goed idee. Dat gaat denk ik wel helpen.'

Een dag later zitten we bij elkaar om met de uitkomsten uit de sessies verder te gaan. In de tussentijd heb ik op miro een overzicht gemaakt van alle stappen die gezet moeten worden. Aan het eind zet ik er boven ‘jullie expeditie in dit onontgonnen terrein’. Het blijkt een waardevolle metafoor te zijn voor waar ze mee bezig zijn. De kaart staat nog niet vast, de route ook niet. Door op verkenning te gaan wordt beetje bij beetje het terrein en daarmee de kaart zichtbaar.

De metafoor van de expeditie lijkt - bedenk ik me tegelijkertijd - ook op mijn eigen werk van toepassing. Zeven jaar geleden kwam systeemdenken op mijn pad. Dat toezicht er iets mee ‘moet’, stond voor mij wel vast. Maar hoe, op welke manier, en waarvoor - elke opdracht laat mij weer zien hoe veelzijdig systeemdenken is. En hoewel mijn denken over systeemdenken in de afgelopen zeven jaar niet heeft stilgestaan, besef ik na de workshop van enkele weken geleden dat toezicht en systeemdenken nog pas aan het begin staan. ‘Vertrouw op het proces’ was misschien niet alleen een waardevolle reminder aan mijn opdrachtgever, maar evengoed aan mij.